Përderisa shumica e njerëzve në Evropë dhe Ballkanin Perëndimor thjesht mund të paketojnë valixhen e tyre, të blejnë një biletë dhe të marrin pasaportën e tyre për të shkuar në destinacionin e zgjedhur të pushimeve verore, qytetarët e Kosovës kurrë nuk e kanë pasur atë privilegj.
Gati dy milionë njerëz që jetojnë në shtetin më të ri të Evropës duhet të durojnë procesin rraskapitës, që kërkon kohë dhe të shtrenjtë të aplikimit për vizë në BE dhe në zonën Shengen.
Pavarësisht premtimeve nga Brukseli, Kosova mbetet i vetmi vend në Evropën kontinentale përveç Rusisë dhe Bjellorusisë jashtë regjimit pa viza të BE-së, i cili u lejon atyre jashtë bllokut të hyjnë në zonën Shengen për 90 ditë në një periudhë gjashtëmujore.
Nuk ka të bëjë vetëm me pushimet – Kosovarët që dëshirojnë të studiojnë ose të marrin kujdes mjekësor në Evropën Perëndimore mund të zbulojnë shpejt se kërkesat për vizat specifike që duhet të kenë janë shumë jashtë mundësive të tyre.
Në një kodër mbi kryeqytetin Prishtinë, një turmë u mblodh para një agjencie të ngarkuar me pranimin e aplikacioneve për ambasadat e Zvicrës dhe të Mbretërisë së Bashkuar, duke përballuar diellin e mesditës mes një vale të nxehtë.
about:blank
Duke shfletuar dokumentet e tyre për herë të fundit për t’u siguruar që gjithçka ishte në rregull përpara se t’ua dorëzonin atë punonjësve me uniformë, disa ishin qartazi nervozë për rezultatin e aplikimeve të tyre.
Të tjerët që qëndronin në radhë nga vapa e fortë ishin të zëshëm në zemërimin e tyre.
“Fakti që të gjithë të tjerët në Evropë thjesht mund të zgjohen dhe të blejnë një biletë për kudo pa u menduar dy herë për vizat, është jashtëzakonisht i padrejtë,” Shkëlzen Starabaja, 28 vjeç, i cili po krijon një biznes të vogël në Kosovë pasi ka punuar për ushtrinë amerikane në Irak. dhe në kampin Bondsteel të udhëhequr nga ushtria amerikane afër Ferizajt tha për Euronews.
“Është e padrejtë dhe është bërë një çështje shumë e politizuar dhe nuk ka asnjë shpresë që ne të bëjmë ndonjë përparim në këtë drejtim.”
“Këtu janë të gjitha llojet e paragjykimeve në lojë, dhe përderisa Kosova ka shumë mbështetës ndërkombëtarë, ka shumë njerëz që e kanë idenë e gabuar se çfarë përfaqëson Kosova dhe njerëzit e saj,” tha Starabaja.
Udhëtimi pa viza është ende një ëndërr
Problemet e vizave kosovare janë po aq të vjetra sa edhe vetë vendi.
Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia gati një dekadë pas konfliktit të viteve 1998-1999 që çoi në një ndërhyrje të NATO-s kundër regjimit të Beogradit të Slobodan Millosheviçit.
Marrëveshja e Kumanovës siguroi tërheqjen e forcave të kontrolluara nga Beogradi nga provinca me shumicë etnike shqiptare dhe i lejoi OKB-së të krijonte një mision civil me NATO-n që ofronte siguri, duke e bërë Kosovën të vetmin protektorat të OKB-së në Evropë.
Që atëherë, komuniteti ndërkombëtar i udhëhequr nga OKB-ja, SHBA-ja dhe Bashkimi Evropian kishin investuar një sasi të paprecedentë financimi dhe përpjekjesh për të siguruar që vendi të bëhej shpejt një demokraci e plotë.
Në vitin 2007, Brukseli themeloi misionin e tij më të madh civil në një shtet joanëtar, Misionin e BE-së për Sundimin e Ligjit ose EULEX, për të ndihmuar gjyqësorin vendas dhe për të ofruar mbështetje për forcën policore.
Megjithatë, që nga deklarata e vitit 2008, Serbia – e cila e sheh ish-krahinën e saj si pjesë të territorit të saj – është përpjekur në mënyrë aktive të parandalojë që Kosova të bëhet një anëtare e plotë e organizatave ndërkombëtare si OKB-ja dhe Interpoli.
Përveç kësaj, Serbia ka udhëhequr një fushatë ndërkombëtare të çnjohjes në një përpjekje për t’i mohuar Kosovës statusin e saj, me regjimin e liberalizimit të vizave gjithashtu të prekur nga mosmarrëveshja.
Të gjitha vendet e tjera në rajon kanë negociuar me sukses regjimin e liberalizimit të vizave midis 2009 dhe 2010.
Për Kosovën, megjithatë, e drejta për udhëtim të lirë në BE dhe në zonën Shengen mbeti një karotë që Brukseli vazhdon ta tundë përpara hundës së qeverisë së Prishtinës, tha për Euronews analistja e shoqërisë civile Donika Emini.
“Çështja e vizave është një burim i frustrimit të jashtëzakonshëm,” tha Emini.
“Shikoni vendet e rajonit – të gjitha ato performojnë njësoj si Kosova për sa i përket sundimit të ligjit dhe parametrave të tjerë. Megjithatë qytetarët e tyre kanë harruar se si është të aplikosh për vizë.”
Vendit iu premtua privilegji i lakmuar disa herë që nga viti 2008 – më së shumti në vitin 2014, pas zgjidhjes së një mosmarrëveshjeje kufitare me Malin e Zi.
Më herët në qershor, Këshilli i BE-së u tha se po shqyrtonte heqjen e pengesës ndërsa vendet perëndimore përpiqeshin të rrisnin ndikimin e tyre në rajon, nga frika se Rusia mund të shfrytëzonte vakumin në mes të luftës së saj në Ukrainë.
Megjithatë, liberalizimi i vizave – i dhënë vendeve më të reja kandidate, Moldavisë dhe Ukrainës, përkatësisht në vitin 2014 dhe 2017 – mbeti edhe një herë një ëndërr e çuditshme për kosovarët.
“Edhe unë duhet të aplikoj për viza rregullisht, si dikush që ka një rezidencë në Mbretërinë e Bashkuar, që ka jetuar në BE për më shumë se pesë vjet si në Gjermani ashtu edhe në Francë – dhe sa herë që ndjej frikën se mos më refuzojnë,” shpjegoi ajo. .
“Është bërë një çështje kaq e madhe në Kosovë, saqë njerëzit në mënyrë aktive kanë frikë se nuk do t’u jepet e drejta e lirisë së lëvizjes.
Duke luajtur maca dhe miu
Ka shumë komplikime që lindin nga rregullat e vendeve të ndryshme për lëshimin e vizave, shpesh duke shkaktuar kosto shtesë dhe kohë të humbur për të kapërcyer rrathët burokratike.
Shpesh, pengesat janë të pamundura për t’u zgjidhur, veçanërisht nëse dikush dëshiron të transferohet në një nga vendet anëtare të BE-së.
Qytetarët e Kosovës që duan të marrin një vizë austriake për qëndrim duhet të aplikojnë për të në Shkup, në Maqedoninë e Veriut – dy orë me makinë nga kryeqyteti i Kosovës – edhe pse ka një ambasadë austriake në Prishtinë.
Nëse ata kanë nevojë për një vizë belge “D”, ambasada do t’i kërkojë me dashamirësi ta marrin atë në Sofje – pavarësisht se ata gjithashtu kanë nevojë për vizë për të hyrë në Bullgari.
Disa ambasada, si ato italiane apo gjermane, janë përpjekur maksimalisht për të përmirësuar procesin dhe aplikacioni mund të dorëzohet në Prishtinë pa pasur nevojë për ndërmjetës.
Të tjerët, duke përfshirë ambasadën zvicerane, përdorin një agjenci ndërmjetëse që merr dokumentet e aplikimit dhe dorëzon vizën nëse miratohet – por kjo ndonjëherë mund të jetë e ndërlikuar dhe e kushtueshme.
Me kalimin e viteve, shumë agjenci private u shfaqën pranë ambasadave të ndryshme, duke ngarkuar një shumë për të ndihmuar njerëzit të përgatisin të gjitha dokumentet e nevojshme, të cilat përfshijnë gjithçka, nga deklaratat bankare, të dhënat e punësimit apo deklaratat tatimore.
Disa vende as që do t’i konsiderojnë kosovarët për hyrje. Pavarësisht nga parimi që një vizë Shengen duhet t’u japë akses të 26 vendeve të zonës, Spanja ka përcaktuar që vizat nuk përfshijnë hyrjen në vend.
Si një vend që nuk e njeh, Spanja nuk i sheh dokumentet kosovare si të vlefshme, me të vetmen mënyrë që qytetarët e saj të vizitojnë vendin duke marrë një kartë qëndrimi ose një dokument tjetër në një shtet tjetër anëtar të BE-së.
Spanja mbetet një nga mosnjohësit më të vendosur të pavarësisë së Kosovës, gjë që shumë besojnë se rrjedh nga frika e brendshme se rajonet me lëvizje të forta pro-pavarësisë si Katalonja mund të përdorin shembullin e Kosovës si justifikim për rastin e tyre.
Në vizitën e tij më të fundit në rajon, kryeministri spanjoll Pedro Sánchez u tha gazetarëve të mbledhur në kryeqytetin shqiptar Tiranë se Madridi “nuk mund të jetë në favor të njohjes së Kosovës” për shkak të besimit të tij se ajo është në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë vendosi në vitin 2010 se Kosova, në fakt, nuk ka shkelur asnjë ligj ekzistues në shpalljen e njëanshme të pavarësisë nga Serbia në shkurt 2008.
Nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor, Kosova – së bashku me Bosnjën dhe Hercegovinën – mbetet një kandidate e mundshme për anëtarësim në BE, një emërtim që mund të përshkruhet më së miri si një medalje letre e lëshuar nga Brukseli me shpresën për të mos i larguar më tej të dyja.
Qeveria e Prishtinës e ka pasur gjithmonë në sy anëtarësimin në BE, ndërsa kosovarët janë lehtësisht kombet më pro-bllokut në rajon, tha Emini.
Vendi nënshkroi Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit me bllokun në vitin 2015, por negociatat e anëtarësimit – të cilat rezultuan të ishin shumë më kërkuese në krahasim me të tjerat – kanë ngecur që atëherë.
“Kosova përballet me sfida të mëdha për integrimin e saj në BE për shkak të çështjes së mosnjohësve. Udhërrëfyesi e ka marrë më vonë se vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor dhe udhërrëfyesi për Kosovën dallon dukshëm nga ai që ka marrë pjesa tjetër e rajonit”, theksoi Emini.
“Nuk kishte më shumë standarde, por kishte standarde më të detajuara, sepse në kohën kur Kosova filloi zyrtarisht udhërrëfyesin e saj, BE-ja mësoi nga gabimet që kishte bërë me vendet e tjera në rajon.”
“Në përgjithësi, ka mungesë të vullnetit nga ana e BE-së për të bërë diçka në lidhje me Kosovën. Nuk ka asgjë që BE-ja mund t’i ofrojë Kosovës tani, pasi që nuk ka një proces aktiv të BE-së që po vazhdon përtej MSA-së, kështu që nuk dëshiron të heqë dorë nga e vetmja gjë që mund t’i japë – liberalizimin e vizave – kaq lehtë”, tha ajo.
Pasaporta e Kosovës më keq se bjelloruse, ruse
Sipas instrumentit privat të renditjes së lirisë së udhëtimit, Henley Passport Index, Kosova ndan vendin e 90-të në listën e pasaportave më të forta në botë, së bashku me ato si Çadi, Butani dhe Kamboxhia.
Qytetarët e Kosovës mund të udhëtojnë lirisht në rreth 53 vende nga gjithsej 193. Madje edhe disa vende që njihen si ndër më pak kufizueset në botë, si Mauritius apo Gjeorgjia, u kërkojnë kosovarëve që të kenë vizë ose t’ua ndalojnë fare hyrjen. .
Në fakt, është teorikisht më e lehtë për shtetasit e Kosovës të udhëtojnë në destinacione të largëta ekzotike. Vizita në vendin fqinj ballkanik të Bosnjës – ku disa kosovarë kanë lidhje familjare ose biznesi – mund të jetë pothuajse e pamundur, pasi vendi është ndër vendet që nuk e njeh dhe kërkon një vizë që është jashtëzakonisht e vështirë për t’u marrë.
Nga ana tjetër, kjo, së bashku me një standard të ulët jetese, i ka kufizuar kosovarët të udhëtojnë në vende si Shqipëria fqinje apo Turqia.
Vendi më i afërt evropian në Indeksin Henley është Bjellorusia në vendin e 65-të, pavarësisht se shteti i ish-Bashkimit Sovjetik dhe lideri i tij i fortë Alexander Lukashenko u goditën nga disa grupe sanksionesh të BE-së dhe kufizime të tjera për shkak të trazirave të brendshme dhe përfshirjes së Minskut në pushtimin rus të Ukraina në fund të shkurtit.
E megjithatë, qytetarët e Bjellorusisë mund të hyjnë lirisht në 79 vende, duke përfshirë Ukrainën – diçka që është e pamundur për kosovarët pasi Kievi nuk e njeh pavarësinë e Kosovës.
Ata me pasaporta ruse mund të gëzojnë udhëtim falas në 117 vende dhe territore që nga 1 korriku 2022, pavarësisht kufizimeve gjithnjë në rritje të vendosura kundër vendit për agresionin e tij të vazhdueshëm kundër fqinjit të tij perëndimor.
Për më tepër, qytetarët e shteteve me të dhëna të dyshimta për sundimin e ligjit dhe të drejtat e njeriut, si Venezuela apo Arabia Saudite, të gjithë kalojnë më mirë se njerëzit nga Kosova.
Të trajtohen njësoj ose më keq si me origjinë nga një prej këtyre vendeve sa herë që duan të udhëtojnë jashtë vendit, i bën njerëzit të ndihen të zhveshur nga dinjiteti i tyre bazë, theksoi Emini.
“Edhe thjesht marrja e një takimi në ambasadë për të paraqitur një kërkesë për vizë mund të zgjasë me muaj, e lëre më procesin aktual të bindjes së ambasadës për t’ju dhënë një vizë,” shpjegoi ajo.
“Është kaq frustruese. Ai i ndalon qytetarët e një prej vendeve më pro-BE që ta shohin BE-në personalisht.”
Edhe Serbia ka qytetarë të dorës së dytë
Megjithatë, kjo çështje nuk prek vetëm ata që mbajnë dokumentet e Kosovës. Janë rreth 90,000 serbë etnikë që janë banorë të Kosovës. Ata, për të gjitha qëllimet dhe qëllimet, trajtohen njësoj, pavarësisht se kanë shtetësinë serbe dhe pasaportat shoqëruese.
Ndryshe nga të gjithë shtetasit e tjerë serbë – përfshirë ata që jetojnë jashtë vendit – të cilët gëzojnë privilegjet e udhëtimit të papenguar në BE që nga dhjetori 2010, serbëve etnikë që banojnë në Kosovë u lëshohet pasaporta nga një departament i posaçëm shtetëror.
Pasaportat duken të gjitha njësoj. Por për ata nga Kosova, një vërejtje ku thuhet se dokumenti është lëshuar nga departamenti i Ministrisë së Punëve të Brendshme të Serbisë i quajtur “Drejtoria e Koordinimit” menjëherë e shënon transportuesin si person që nuk ka të drejtë për hyrje pa viza në pikat kufitare në të gjithë bllokun.
Kushti i bërë nga Brukseli ndërsa Serbia po negocionte regjimin e saj për liberalizimin e vizave në vitin 2009 ka krijuar një përçarje, me shtetasit serbë që jetojnë në Kosovë të ndjehen si qytetarë të dorës së dytë, Milica Andrić Rakić, menaxhere e projektit në OJQ-në me bazë në Mitrovicën e Veriut, New Nisma Sociale, tha për Euronews.
Ajo gjithashtu ka krijuar një mori problemesh të tjera, siç është detyrimi i atyre që jetojnë në Mitrovicën e Veriut – rreth 42 kilometra nga Prishtina – të udhëtojnë për në Beograd në vend të kësaj, pasi ambasadat shpesh i trajtojnë ata që mbajnë pasaporta të Drejtorisë së Koordinimit si çdo qytetar tjetër serb, përkundër ligjeve të qarta. dallim.
Punonjësit në ambasadat e tjera thjesht do të mbeten të hutuar se pse një mbajtës i pasaportës serbe do të donte fillimisht një vizë.
“Fakti është se nëse telefononi ambasadën e një vendi që nuk është i njohur me këtë procedurë dhe i pyesni nëse duhet të aplikoni për vizë në Prishtinë apo në Beograd, nuk do ta keni idenë më të dobët se çfarë po flisni. rreth”, tha Andriq-Rakiq.
“Greqia, që nuk e ka njohur Kosovën, do të lëshojë vizë në atë nëngrup të pasaportave serbe, ndërsa Gjermania jo”.
Ndërkohë, autoritetet serbe kanë bërë pothuajse të pamundur çdo ndryshim të mundshëm të vendbanimit për ata me dokumente të Drejtorisë së Koordinimit nga frika se Brukseli mund të revokojë marrëveshjen pa viza, shpjegoi ajo.
“Nëse dikush nga Kragujevaci (në Serbinë qendrore) do të ndërronte vendbanimin e tij për të thënë Beogradi, kjo procedurë zgjat vetëm një ditë,” tha Andriq-Rakiq.
“Nëse po ndryshoni vendbanimin tuaj nga ndonjë vend në Kosovë në Beograd, duhet të keni një arsye legjitime për ta bërë këtë dhe procedura mund të zgjasë me muaj dhe policia i kontrollon ato rregullisht.”
E gjithë kjo është bazë për padi, pasi cenon të drejtat kushtetuese të një grupi të qytetarëve serbë, tha Andriq-Rakiq. Por pasi përfaqësuesit e shoqërisë civile iu drejtuan Gjykatës Kushtetuese të Serbisë me shpresën për të paraqitur një ankesë, ata kuptuan se procedura për ta çuar çështjen para gjykatësit të gjykatës mund të zgjasë vite, nëse jo dekada.
“Na e kanë bërë të qartë se çështja fillimisht duhet të shqyrtohet në Gjykatën Themelore dhe të kalojë nëpër të gjitha shkallët e gjyqësorit derisa të dëgjohet në Gjykatën Kushtetuese. Asnjë qytetar i zakonshëm nuk ka kohë dhe para për t’u marrë me këtë për vite me radhë dhe për ta çuar në Gjykatën Kushtetuese”, tha ajo.
“Nëse do të arrinte ndonjëherë në Gjykatën Kushtetuese, Serbia do të kishte probleme serioze. Por askush nuk e ka bërë ende.”
Belgrade-Prishtina dialogue a ‘convenient excuse’
Ndërsa shumë prisnin që dialogu Beograd-Prishtinë i ndërmjetësuar nga Brukseli që filloi në vitin 2011 – i projektuar për të ulur tensionet dhe për të zgjidhur çështjet dypalëshe – do ta ndihmonte gjithashtu Kosovën të arrinte një herë e mirë udhëtimin pa viza, procesi u zhyt në diskutime teknike që rezultuan në pothuajse – mosmarrëveshje të vazhdueshme mes dy palëve.
Në vitet e fundit, takimet që synonin të përfundonin çështjen përfundimtare të diskutueshme që doli nga luftërat e shpërbërjes së Jugosllavisë kanë qenë gjithnjë e më të pakta dhe nuk është bërë asnjë përparim, tha Igor Bandoviç, Drejtor i Qendrës së Beogradit për Politikat e Sigurisë. Euronews.
“Dhjetë vjet më vonë, ndonjëherë duket sikur gjërat janë po aq keq sa kur filloi dialogu. Ka tensione, ka mungesë mirëkuptimi mes Beogradit dhe Prishtinës”, tha ai.
Armiqësitë personale dhe qasjet shumë të ndryshme për të bërë politikë kanë çuar në një situatë ku ata pothuajse nuk kanë pasur asnjë takim personalisht që kur Albin Kurti u zgjodh kryeministër i Kosovës në vitin 2020.
Një qëndrim i ashpër ka mbajtur edhe homologu i tij në negociata, presidenti serb Aleksandar Vuçiq.
Pas rritjes më të fundit të tensioneve për një vendim zyrtar të marrë në Prishtinë që do t’i detyronte serbët etnikë në veri të Kosovës të regjistronin automjetet e tyre në vend, Vuçiç deklaroi në fund të korrikut se Serbia “do të luftojë dhe do të fitojë” në ofertën e saj të vazhdueshme. për të rikthyer krahinën e saj të mëparshme në vathë.
Në një intervistë vijuese për transmetuesin publik shtetëror RTS më 2 gusht, Vuçiq tha se ishte gati të shkonte në Bruksel për një raund tjetër bisedimesh, por se “ai nuk pret asgjë”.
“Kushdo që mendon se është e mundur të ruhet paqja me Albin Kurtin e ka gabim”, tha Vuçiq.
“Një takim që ata patën ishte i kotë duke u grindur,” shpjegoi Bandoviq. “Në thelb, Kurti nuk i pranon në tërësi marrëveshjet e nënshkruara nga qeveritë e mëparshme”.
“Qëndrimi i Kurtit është se Kosova është një vend i pavarur që thjesht po përpiqet të zgjidhë çështjet e pazgjidhura teknike që ekzistojnë me Serbinë, ndërsa Serbia jo vetëm që nuk e sheh Kosovën si një vend të pavarur, por do t’i lejojë Kosovës që të ketë gjithçka përveç sovranitetit aktual. shpjegoi ai.
Por dialogu Beograd-Prishtinë nuk ka qenë gjë tjetër veçse një justifikim i dobishëm për liderët e BE-së që të mos bëjnë asgjë për udhëtimin pa viza për Kosovën, theksoi Bandoviq.
“Liberalizimi i vizave nuk ka të bëjë me dialogun ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit”, tha ai. “Mungesa e liberalizimit të vizave për Kosovën është pasojë e heqjes dorë praktike të BE-së nga planet e saj të zgjerimit në Ballkan”.
“Pra, ne as nuk e dimë nëse kemi më një proces të integrimit evropian, apo nëse ai nxitet nga ndonjë inerci, por pa bërë asgjë të prekshme në terren.”
Ndërkohë, grindjet e nivelit të lartë shërbejnë si pak më shumë se zhurma e sfondit për ata që shpresojnë të udhëtojnë në Evropë.
Në turmën para agjencisë së Prishtinës, studenti 19-vjeçar Leonit Muja — i cili mezi kishte mbushur moshën për të kujtuar shpalljen e pavarësisë së vendit të tij — ishte në mesin e atyre që shtrëngonin pirgjet e dokumenteve.
Kohët e fundit ai kishte udhëtuar në zonën Shengen çdo dy muaj, por nuk qëndroi kurrë më shumë se një javë, tha Muja.
“Nuk mund ta kuptoj pse është kaq keq t’i lejosh njerëzit të udhëtojnë për një ose dy javë,” tha ai për Euronews.
“Është e padrejtë që ne jemi të vetmit në të gjithë Evropën që nuk mund të udhëtojmë lirshëm.”
