Vladimir Putin nisi luftën më të madhe në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore me justifikimin se Ukraina moderne, me prirje perëndimore ishte një kërcënim i vazhdueshëm dhe Rusia nuk mund të ndihej “e sigurt, të zhvillohej dhe të ekzistonte”.
Mijëra njerëz kanë vdekur që atëherë, qyteza dhe qytete si Mariupol janë në rrënoja dhe 13 milionë njerëz janë zhvendosur. Por pyetjet mbeten: për çfarë ishte e gjitha dhe si do të përfundojë?
Cili ishte qëllimi fillestar i Putinit?
Qëllimi fillestar i liderit rus ishte të kapërcejë Ukrainën dhe të rrëzojë qeverinë e saj, duke i dhënë fund për mirë dëshirës së saj për t’u bashkuar me aleancën mbrojtëse perëndimore, NATO. Pas një muaji dështimesh, ai braktisi përpjekjen e tij për të kapur kryeqytetin Kiev dhe i ktheu ambiciet e tij në lindje dhe jug të Ukrainës.
Duke nisur pushtimin më 24 shkurt, ai i tha popullit rus se qëllimi i tij ishte ” çmilitarizimi dhe denazifikimi i Ukrainës “. Qëllimi i tij i deklaruar ishte të mbronte njerëzit që i nënshtroheshin asaj që ai e quajti tetë vjet bullizëm dhe gjenocid nga qeveria e Ukrainës. Një tjetër objektiv u shtua shpejt: sigurimi i statusit neutral të Ukrainës .
Ministri i Jashtëm Sergei Lavrov foli për çlirimin e Ukrainës nga shtypja ndërsa shefi i inteligjencës së jashtme Sergei Naryshkin argumentoi se “e ardhmja e Rusisë dhe vendi i saj i ardhshëm në botë janë në rrezik”.
Presidenti i zgjedhur në mënyrë demokratike i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, tha se “armiku më ka caktuar mua si objektivin numër një; familja ime është objektivi numër dy”. Këshilltari i tij tha se trupat ruse bënë dy përpjekje për të sulmuar kompleksin presidencial.
Udhëheqësi rus refuzoi ta quante atë një pushtim apo një luftë. Moska vazhdon të krijojë luftën më të madhe të Evropës që nga viti 1945, një “operacion special ushtarak”.
Pretendimet e nazistëve dhe gjenocidit në Ukrainë janë krejtësisht të pabaza, por pjesë e një narrative të përsëritur nga Rusia prej vitesh. “Është çmenduri, ndonjëherë as ata nuk mund të shpjegojnë se çfarë po i referohen ,” u ankua ministri i jashtëm i Ukrainës Dmytro Kuleba.
Megjithatë, një opinion i agjencisë shtetërore të lajmeve Ria Novosti e bëri të qartë se “denazifikimi është në mënyrë të pashmangshme edhe de-ukrainizimi” – në fakt fshin shtetin modern.
Dhe është Rusia ajo që akuzohet tani nga komuniteti ndërkombëtar për kryerjen e krimeve të luftës. Disa vende, duke përfshirë SHBA-në dhe Kanadanë, shkojnë më tej dhe e quajnë gjenocid.
Pas kaq shumë shkatërrimesh, fjalët e liderit rus tingëllojnë shumë boshe tani: “Nuk është plani ynë për të pushtuar territorin ukrainas; ne nuk synojmë t’i imponojmë askujt asgjë me forcë”.
Si kanë ndryshuar qëllimet e Putinit?
Një muaj pas pushtimit, Rusia u tërhoq nga Kievi dhe deklaroi se qëllimi i saj kryesor ishte “çlirimi i Donbasit” – duke iu referuar gjerësisht rajoneve lindore të Ukrainës, Luhansk dhe Donetsk. Më shumë se një e treta e kësaj zone ishte pushtuar tashmë nga forcat proxy ruse në një luftë që filloi në 2014, tani Rusia donte ta pushtonte të gjithë atë.
Kremlini pretendoi se kishte “përmbushur përgjithësisht” qëllimet e fazës së parë të pushtimit, të cilën e përcaktoi si reduktim të konsiderueshëm të potencialit luftarak të Ukrainës. Por nga tërheqja e Rusisë u bë e qartë se ajo kishte zvogëluar ambiciet e saj.
“Putinit i duhet një fitore,” tha Andrei Kortunov, kreu i Këshillit të Çështjeve Ndërkombëtare Ruse. Të paktën ai ka nevojë për diçka që mund t’ia paraqesë zonës së tij zgjedhore në shtëpi si fitore.
Zyrtarët rusë janë fokusuar tani në kapjen e dy rajoneve të mëdha lindore dhe krijimin e një korridori tokësor përgjatë bregut jugor, në lindje nga Krimea deri në kufirin rus. Ata kanë pretenduar kontrollin e rajonit jugor të Khersonit dhe një gjeneral kryesor rus ka thënë se ata kanë shpresa për të kapur territorin më në perëndim përgjatë bregut të Detit të Zi drejt Odesës dhe më gjerë.
“Kontrolli mbi jugun e Ukrainës është një tjetër rrugëdalje për në Transnistria,” tha gjeneralmajor Rustam Minnekayev, duke iu referuar një zone të shkëputur të Moldavisë, ku Rusia ka rreth 1500 trupa.
Nëse Rusia i pushton të dy rajonet lindore, me shumë gjasa do të përpiqet t’i aneksojë ato pas një votimi të rremë, siç bëri me Krimenë në 2014. Ukraina gjithashtu akuzon forcat pushtuese në Kherson për planifikimin e një referendumi për krijimin e njësisë separatiste: ato tashmë po prezantojnë Rusinë monedhës, rubla, nga 1 maji.
Kapja e Donbasit dhe korridorit tokësor është një minimum i detyrueshëm për Kremlinin, paralajmëron Tatiana Stanovaya, nga firma e analizës RPolitik dhe Qendra e Moskës Carnegie: “Ata do të vazhdojnë. Unë gjithmonë dëgjoj të njëjtën frazë – ‘nuk kemi zgjidhje tjetër veçse të përshkallëzojmë’ .”
Kreu i fuqishëm i Këshillit të Sigurimit të Rusisë, Nikolai Patrushev, ka folur për shpërbërjen e Ukrainës në “disa shtete”, duke fajësuar urrejtjen ukrainase dhe perëndimore ndaj Rusisë.
Pyetja është nëse forcat ruse kanë numrat për të ecur përpara. Duke mos e shpallur këtë luftë, Kremlini nuk mund të mobilizohet në nivel kombëtar dhe analisti ushtarak Michael Kofman beson nëse kjo nuk ndodh , ofensiva e Donbasit e Rusisë është e fundit që mund të tentojë .
A ka rrugëdalje?
Ka pak shenja të ndonjë përfundimi të negociuar të kësaj lufte në të ardhmen e afërt.
Disa javë pas luftës, Rusia tha se po shqyrtonte një propozim ukrainas për neutralitet, por nuk ka pasur negociata që nga fundi i marsit.
Presidenti Putin i tha Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së në fund të prillit “ne jemi duke negociuar, ne nuk i refuzojmë [bisedimet]”, por ai më herët i shpalli negociatat në një qorrsokak. Pas një takimi me liderin rus, kancelari austriak Karl Nehammer dha një vlerësim shumë të poshtër për një njeri që kishte hyrë në një “logjikë lufte”.
Volodymyr Zelensky i Ukrainës kishte pranuar tashmë se Ukraina nuk do të bashkohej me NATO-n: “Është një e vërtetë dhe ajo duhet të njihet”. Por pasi mizoritë e dukshme ruse dolën në dritë në Bucha, Mariupol dhe gjetkë, ai e bëri të qartë se nuk do të kishte më bisedime derisa Rusia të tërhiqej nga të gjitha territoret e pushtuara që nga 24 shkurti.
Në ofertën e tij të neutralitetit të propozuar në fund të marsit, Kievi tha:
- Ukraina do të bëhej një shtet i paangazhuar dhe “jo bërthamor”, pa baza ushtarake të huaja apo kontigjente në territorin e saj.
- Garancitë e rrepta, ligjërisht të detyrueshme do të kërkonin që vendet e tjera të mbrojnë një Ukrainë neutrale në rast sulmi
- Brenda tre ditëve, shtetet garantuese do të duhet të zhvillojnë konsultime dhe të dalin në mbrojtje të Ukrainës
- Ukraina do të lejohej të anëtarësohej në Bashkimin Evropian, por nuk do të hynte në aleanca ushtarako-politike dhe çdo stërvitje ndërkombëtare do të kërkonte pëlqimin e shteteve garantuese
- Statusi i ardhshëm i Krimesë së aneksuar nga Rusia do të negociohet gjatë 15 viteve të ardhshme
Por asnjanësia për Vladimir Putin nuk kishte gjasa të ishte kurrë e mjaftueshme.
“Në fund të fundit [Putini] donte të ndante vendin dhe mendoj se po bëhet më e qartë se kjo është ajo që ai dëshiron,” thotë Barbara Zanchetta nga Departamenti i Studimeve të Luftës në King’s College në Londër.
Ndërsa Kremlini dëshiron të aneksojë disa zona të Ukrainës, Tatiana Stanovaya beson se “fati i Ukrainës është shumë më i rëndësishëm: Putini dëshiron t’i japë fund Ukrainës si një shtet aktual”.
Si e sheh Putini Ukrainën
Që kur Ukraina arriti pavarësinë në vitin 1991, me rënien e Bashkimit Sovjetik, ajo gradualisht ka parë nga perëndimi – si BE ashtu edhe NATO.
Udhëheqësi rus ka kërkuar ta ndryshojë këtë, duke e parë rënien e Bashkimit Sovjetik si “shpërbërje të Rusisë historike”. Ai ka thënë se rusët dhe ukrainasit janë një popull, duke i mohuar Ukrainës historinë e saj të gjatë dhe duke e parë shtetin e sotëm të pavarur thjesht si një “projekt anti-rus”. “Ukraina nuk ka pasur kurrë tradita të qëndrueshme të shtetësisë së vërtetë,” pohoi ai.
Ishte presioni i tij ndaj liderit pro-rus të Ukrainës, Viktor Janukoviç, për të mos nënshkruar një marrëveshje me Bashkimin Evropian në vitin 2013 që çoi në protesta që përfundimisht rrëzuan presidentin ukrainas në shkurt 2014.
Rusia më pas pushtoi rajonin jugor të Krimesë të Ukrainës dhe shkaktoi një rebelim separatist në lindje dhe një luftë që mori 14,000 jetë.
Ndërsa përgatitej të pushtonte në shkurt, ai grisi një marrëveshje paqeje të paplotësuar të Minskut të vitit 2015 dhe akuzoi NATO-n se kërcënonte “të ardhmen tonë historike si komb”, duke pretenduar pa bazë se vendet e NATO-s donin të sillnin luftë në Krime. Kohët e fundit ai ka akuzuar NATO-n për përdorimin e Ukrainës për të zhvilluar një luftë përfaqësuese kundër Rusisë.
Cili është problemi i Putinit me NATO-n?
Për liderin e Rusisë, aleanca ushtarake mbrojtëse prej 30 anëtarësh e Perëndimit ka një qëllim – të ndajë shoqërinë në Rusi dhe përfundimisht ta shkatërrojë atë. Në një fjalim për Ditën e Fitores më 9 maj, ai akuzoi NATO-n për nisjen e një ngritjeje aktive ushtarake në territoret ngjitur me Rusinë.
Përpara luftës, ai kërkoi që NATO-ja ta kthejë kohën pas në vitin 1997 dhe të ndryshojë zgjerimin e saj drejt lindjes, duke hequr forcat dhe infrastrukturën ushtarake nga vendet anëtare që iu bashkuan aleancës nga viti 1997 dhe duke mos vendosur “armë goditëse pranë kufijve të Rusisë”. Kjo do të thotë Evropa Qendrore, Evropa Lindore dhe Balltiku.
Në sytë e Presidentit Putin, Perëndimi premtoi në vitin 1990 se NATO do të zgjerohej “asnjë centimetër në lindje”, por gjithsesi e bëri këtë.
Megjithatë, kjo ishte përpara rënies së Bashkimit Sovjetik, kështu që premtimi i bërë ndaj presidentit të atëhershëm sovjetik Mikhail Gorbachev i referohej vetëm Gjermanisë Lindore në kontekstin e një Gjermanie të ribashkuar. Z. Gorbachev tha më vonë se “tema e zgjerimit të NATO-s nuk u diskutua kurrë” në atë kohë.
Dhe konteksti në vitet 1990 ishte shumë i ndryshëm, thotë Barbara Zanchetta: “Nuk është bërë si provokim, ka pasur një partneritet për paqen”.
NATO pohon se nuk kishte ndërmend të vendoste trupa luftarake në krahun e saj lindor, derisa Rusia aneksoi ilegalisht Krimenë në vitin 2014.
A ka Putin dizajne përtej Ukrainës?
Nëse ai ka, pengesat e tij ushtarake në Ukrainë mund t’i kenë paguar çdo ambicie më të gjerë përtej kufijve të saj. Kërcënimi më i menjëhershëm është për Moldavinë, e cila nuk është pjesë e NATO-s dhe tashmë është nën kërcënimin rus.
Por ambicia e Presidentit Putin për ta rikthyer NATO-n në fund të viteve 1990 ka marrë një goditje, me Finlandën dhe Suedinë që po shohin nga afër bashkimin me një aleancë që tani duket e bashkuar si kurrë më parë. “Ai ka shkaktuar efektin e kundërt të asaj që donte. Ai donte të dobësonte NATO-n, por NATO tani është shumë më e fortë,” thotë Barbara Zanchetta.
NATO ka paralajmëruar për një luftë që mund të zgjasë javë, muaj apo edhe vite dhe tha se anëtarët e saj duhet të përgatiten për një kohë të gjatë.
Rusia ka dënuar tashmë dy anëtarë të NATO-s, Poloninë dhe Bullgarinë, për mbështetjen e Perëndimit për Ukrainën, duke ndërprerë furnizimin e tyre me gaz.
Duke qenë dëshmitarë të gatishmërisë së zotit Putin për të hedhur mbeturina në qytetet evropiane për të arritur qëllimet e tij, liderët perëndimorë tani nuk kanë asnjë iluzion. Presidenti i SHBA Joe Biden e ka etiketuar atë një kriminel lufte dhe kancelari gjerman Olaf Scholz beson se ” Putini dëshiron të ndërtojë një perandori ruse … ai dëshiron të ripërcaktojë rrënjësisht status quo-në brenda Evropës në përputhje me vizionin e tij.”
Çfarë tjetër për vetë Rusinë?
Rusia është përpjekur të heshtë mospajtimin. Protesta e çdo lloji është e ndaluar dhe më shumë se 15,000 persona janë arrestuar. “Populli rus gjithmonë do të jetë në gjendje të dallojë patriotët e vërtetë nga llumrat dhe tradhtarët”, tha presidenti Putin.
Ka pasur një eksod të madh punonjësish të IT-së dhe profesionistëve të tjerë dhe opozita politike ose ka ikur ose është burgosur, si në rastin e liderit të opozitës Alexei Navalny.
Një grup i gjerë sanksionesh perëndimore kërcënojnë të kontraktojnë ekonominë ruse deri në 10% këtë vit dhe të rrisin inflacionin me më shumë se 20%:
- Bankës qendrore të Rusisë i janë ngrirë asetet dhe bankat kryesore janë mbyllur jashtë rrjetit ndërkombëtar të transfertave të pagesave SWIFT.
- SHBA ka ndaluar importet e naftës dhe gazit rus; BE-ja synon të shkurtojë importet e gazit me dy të tretat brenda një viti dhe po punon për një embargo me faza të naftës; Mbretëria e Bashkuar synon të heqë dorë nga nafta ruse deri në fund të vitit 2022
- Linjave ajrore ruse janë ndaluar nga hapësira ajrore mbi BE, MB, SHBA dhe Kanada
- Ndaj presidentit Putin dhe rrethit të tij janë vendosur sanksione personale.
